Қазақтың тұңғыш қорқыныш фильмі жарыққа шықты: «Дәстүр» фильміне сараптама.

«Ирина Кайратовна» тобының бұрынғы директоры Қуаныш Бейсек түсірген «Дәстүр» киносы жылдың үздік фильмдерінің бірі атанды. Бұл дебюттік шығарма тек атмосфералық және қорқынышты ғана емес, сонымен қатар қазақ менталитетіне жақын, өте өзекті туынды.

Бейсекке үрей түс атмосферасында өмір сүретіндердің ең жасырын қорқыныштарын аша алды. Ол Батыс немесе Шығыс стандарттарын көшіруден аулақ болып, оның орнына қоғамымыздың ең азапты тақырыбын — тұрмыстық зорлық-зомбылық пен оның куәгерлерінің үнсіздігі, сонымен қатар басқа дүниелік элементті қосады. Нәтижесінде тартымды, үрейге толы, ерекше және нағыз қазақ киносы.

Дәстүр киносының сюжетіне тоқталсақ:
қоғамда беделді Нұрсұлтан Көпжасарұлы ауылдағы шаруа қожалығының барлығын иеленіп отырғандықтан, жалғыз ұлы Болаттың немқұрайлы өсіп, тіпті қылмыстық жауапкершілікке де әкеліп соқтырады.
Тағы бір ішімдік ішкен кеште Болат жергілікті мектеп бітіруші қызды зорлайды. Әкесі бұл мәселені тағы да жасырғысы келді, бірақ қыздың ата-анасы полицияға арыз жазып үлгерген. Бұл жағдайдан шығудың жалғыз жолы — үйлену тойы болды. Бірақ отбасының өмірі нағыз қорқынышты арманға айналады.

Актерлік ойын өте таң қалдырады. Алдабек Шалбаев рухани дүние жағынан материалдық байлық таңдайтын қарапайым ағайды сомдады. Болаттың анасын сомдаған Нұржан Бексұлтанова да өз рөлін тамаша жеткізді. Имам рөлін орындаушы Әсет Есжанға ерекше қошемет.

Сценарийдің кемшіліктеріне тоқталсақ — сценарий құрбан мен оның ата-анасы арасындағы әңгіменің кем дегенде бір көрінісін бермей, шындықпен байланысын тез жоғалтады. Неліктен ол некеге қарсы тұрмады, неге наразылығын білдірмеді?
Қуаныш мұны менталитеттің өзгешелігімен түсіндіреді, бірақ Диана еркін көзқарасты, үлкен сахнаны армандайтынын, тіпті фильмде оның заманауи келбетін ерекше атап өткендей. Осы сындарға қарамастан, фильмнің жақсы әсері жоғалған жоқ. Оның үстіне фильм зорлық-зомбылық үшін құқықтық жауапкершілік әлі де жеткіліксіз болып жатқан уақытта түсірілді.

Сондай-ақ әйелдерге қатысты нашар қарым-қатынасты бейнелейтін жарнамалық бейнероликке қатысты көптеген сындарды атап өткен жөн. Алайда фильмнің өзінде бұл элементтер азырақ айтылып, адамдар фильм исламды насихаттады деп айыптады. Менің ойымша, промо-бейнеде тұрмыстық зорлық-зомбылық туралы көбірек контекст қосу орынды болар еді, бірақ бұл фильмді нашарлатпады және негізгі мағына жеткізілді. Ал мен ешқандай уағызды байқамадым.

Қорытындылай келе, «Дәстүр» – әрине, жарқын, талантты және өте қажет туынды, мұндай сапалы фильмдер біздің кинематографияда дәстүрге айналу қажет.