Білімнің қайнар көзі болған мекеннің қазіргі таңдағы рөлі
Кітапханаға кіру-бұл ғажайыптарға, басқа өмірге, дінге, тәжірибеге, үмітке, арманға және барлық адамдардың ұмтылыстарына көз жүгірту мүмкіндігі. — Либба Брей.
Кітапханалар көптен бері білімнің тірегі болып, қызығушылық танытқандар үшін ақпарат, ресурстар іздеушілерге баспана болып келді. Қазіргі таңда кітапханалар кітап сақтаудың дәстүрлі рөлінен асып, өмір бойғы белсенді қоғамдық орталықтар мен оқу орталықтарына айналды. Алайда, қазіргі цифрлық дәуірде, ақпарат шексіз болып көрінген кезде, кітапханаларға сұраныс азайып бара жатыр деген пікірлер қалыптасуы мүмкін.
Сондықтан бүгінгі мақаламызда сол мәселеге көз жүгіртетін боламыз.
Массагет сайтының мәлімдеуі бойынша әлемдегі алғашқы кітапхана 8000 жыл бұрын пайда болған. Ежелгі Месопатамия тұрғындары тақтайшаларға балшықты жіңішке «сына» деп аталатын таяқшалармен жазған екен. Осы тәсілмен «сына жазуы» танымал бола бастады. Тақтайшаларды күйдіріп, олардың ішіндегі ең бағалыларын бұзылып кетпес үшін арнайы конверттерге салып қойған. Археологтар үлкен сарайларда тақырыптарына байланысты іріктеліп сақталған осындай конверттердің біразын тауып алған. Осы кезден бастап кітапхана тарихының алғашқы беті ашылған екен. (https://massaget.kz/layfstayl/bilim/zharatylystanu/3871/)
Егер даналық кітаптың беттерінде болса, онда оның қоймасы кітапхана болып табылады. Бұрын әр үйдің өз кітапханасы болған, ал кітап сөресі бар үй бай деп саналған. Алайда, бүгінде үйде кітап сақтайтын отбасылар көп емес.
Интернет пен цифрлық технологияның пайда болуы, ақпаратқа қол жеткізу және оны тарату жолында төңкеріс жасағаны сөзсіз. Қарапайым пернені басу арқылы адамдар үйден шықпай-ақ көптеген ақпаратқа қол жеткізе алады. Бұл жағдайда кейбіреулер кітапханалардың өзектілігіне күмәндануы мүмкін. Дегенмен, кітапханалар өздерінің кураторлық жинақтарымен және оқытылған мамандарымен сенімді ақпарат сақтаушы ретінде қызмет етеді, бұл пайдаланушыларға ақпараттың шамадан тыс жүктелу дәуірінде сенімді дереккөз береді.
Қазіргі таңда келушілердің әртүрлі қажеттіліктерін мойындай отырып, кітапханалар қазір әртүрлі жас топтары мен қызығушылықтарына бейімделген қызметтер мен бағдарламалардың кең ауқымын ұсынады.
“Ерте жастағы балаларға арналған сауаттылық бағдарламаларынан бастап егде жастағы адамдарға арналған технологиялық семинарларға дейін кітапханалар үздіксіз білім беру және жеке даму мәдениетін дамыта отырып, адамдарға өмір бойы қызмет етеді.”-дейді Қазақстан Республикасының ұлттық академиялық кітапханасының қызметкері Тавукова Гуляйым.
Қазіргі заман дамып келе жатқанда, кітапханалар қоғамда өзектілігін сақтай ма деген сұрақ туындайды. Сіздің ойыңыз?
— Қазіргі таңда интернет дамуының арқасында, адамдардың кітапханаға келіп кітап оқуы бәсеңдеп барады деген пікірлер болуы мүмкін. Әрине бұны жоққа шығармаймын, электронды кітапханалардың пайда болуымен кез-келген жұмысты кәдімгі кітапханаға бармай-ақ жүктеуге және оқуға болады. Менің ойымша бәрібір кітапхананың қоғамдағы орны бөлек болады. Ежелден бері орныққан ұғымды, онлайн кітаптар толыққанды алмастыра алмайды. Біз кітапхана тарапынан көбірек оқырмандарды тарту үшін кітап қорын әрдайым дамытуға және жаңартуға тырысамыз. Осы мақсатта баспалармен үнемі байланыста болуға, кітап қорымызды барынша байытуға тырысамыз.
Бұл тақырыпқа орай өткен жылы Қасым-Жомарт Тоқаев оқу сауаттылығының деңгейін арттыру қажеттігіне назар аударды, деп ҚР Премьер-Министрінің ресми порталы хабарлаған еді. Президент бұл істе жаңғырту мен цифрландыруды қажет ететін кітапханалар маңызды рөл атқаруы тиіс екенін атап өткен еді.
Ресми деректерге үңілетін болсақ соңғы 26 жылда елдегі кітапханалар саны екі есеге азайыпты — 7352-ден 3920-ға дейін. Бірақ соған қарамастан, адамдар кітапханаларға 1995 жылмен бірдей, тіпті 3,54% жиі барады. Бұдан білімнің қайнар көзі болған мекеннің адамзат үшін әлі күнге дейін маңызды рөл ойнайтынын көреміз.
Қорытындылай келе, қазіргі әлемдегі кітапханаларға деген сұраныс олардың дәстүрлі кітап сақтау рөлінен асып түсетінін атап өтеміз. Қоғам цифрлық дәуірдің қиындықтары мен мүмкіндіктеріне тап болған кезде, кітапханалар білімнің, қоғамдастықтың және демократияның таптырмас тіректеріне айналған. Келушілердің өзгеріп отыратын қажеттіліктеріне бейімделіп, жаңашылдық таныта отырып, кітапханалар 21 ғасырда динамикалық оқыту, мәдениет және әлеуметтік өзара әрекеттесу орталықтары ретінде өркендеуін жалғастыруда.
Кітапханалар көптен бері білімнің тірегі болып, қызығушылық танытқандар үшін ақпарат, ресурстар іздеушілерге баспана болып келді. Қазіргі таңда кітапханалар кітап сақтаудың дәстүрлі рөлінен асып, өмір бойғы белсенді қоғамдық орталықтар мен оқу орталықтарына айналды. Алайда, қазіргі цифрлық дәуірде, ақпарат шексіз болып көрінген кезде, кітапханаларға сұраныс азайып бара жатыр деген пікірлер қалыптасуы мүмкін.
Сондықтан бүгінгі мақаламызда сол мәселеге көз жүгіртетін боламыз.
Массагет сайтының мәлімдеуі бойынша әлемдегі алғашқы кітапхана 8000 жыл бұрын пайда болған. Ежелгі Месопатамия тұрғындары тақтайшаларға балшықты жіңішке «сына» деп аталатын таяқшалармен жазған екен. Осы тәсілмен «сына жазуы» танымал бола бастады. Тақтайшаларды күйдіріп, олардың ішіндегі ең бағалыларын бұзылып кетпес үшін арнайы конверттерге салып қойған. Археологтар үлкен сарайларда тақырыптарына байланысты іріктеліп сақталған осындай конверттердің біразын тауып алған. Осы кезден бастап кітапхана тарихының алғашқы беті ашылған екен. (https://massaget.kz/layfstayl/bilim/zharatylystanu/3871/)
Егер даналық кітаптың беттерінде болса, онда оның қоймасы кітапхана болып табылады. Бұрын әр үйдің өз кітапханасы болған, ал кітап сөресі бар үй бай деп саналған. Алайда, бүгінде үйде кітап сақтайтын отбасылар көп емес.
Интернет пен цифрлық технологияның пайда болуы, ақпаратқа қол жеткізу және оны тарату жолында төңкеріс жасағаны сөзсіз. Қарапайым пернені басу арқылы адамдар үйден шықпай-ақ көптеген ақпаратқа қол жеткізе алады. Бұл жағдайда кейбіреулер кітапханалардың өзектілігіне күмәндануы мүмкін. Дегенмен, кітапханалар өздерінің кураторлық жинақтарымен және оқытылған мамандарымен сенімді ақпарат сақтаушы ретінде қызмет етеді, бұл пайдаланушыларға ақпараттың шамадан тыс жүктелу дәуірінде сенімді дереккөз береді.
Қазіргі таңда келушілердің әртүрлі қажеттіліктерін мойындай отырып, кітапханалар қазір әртүрлі жас топтары мен қызығушылықтарына бейімделген қызметтер мен бағдарламалардың кең ауқымын ұсынады.
“Ерте жастағы балаларға арналған сауаттылық бағдарламаларынан бастап егде жастағы адамдарға арналған технологиялық семинарларға дейін кітапханалар үздіксіз білім беру және жеке даму мәдениетін дамыта отырып, адамдарға өмір бойы қызмет етеді.”-дейді Қазақстан Республикасының ұлттық академиялық кітапханасының қызметкері Тавукова Гуляйым.
Қазіргі заман дамып келе жатқанда, кітапханалар қоғамда өзектілігін сақтай ма деген сұрақ туындайды. Сіздің ойыңыз?
— Қазіргі таңда интернет дамуының арқасында, адамдардың кітапханаға келіп кітап оқуы бәсеңдеп барады деген пікірлер болуы мүмкін. Әрине бұны жоққа шығармаймын, электронды кітапханалардың пайда болуымен кез-келген жұмысты кәдімгі кітапханаға бармай-ақ жүктеуге және оқуға болады. Менің ойымша бәрібір кітапхананың қоғамдағы орны бөлек болады. Ежелден бері орныққан ұғымды, онлайн кітаптар толыққанды алмастыра алмайды. Біз кітапхана тарапынан көбірек оқырмандарды тарту үшін кітап қорын әрдайым дамытуға және жаңартуға тырысамыз. Осы мақсатта баспалармен үнемі байланыста болуға, кітап қорымызды барынша байытуға тырысамыз.
Бұл тақырыпқа орай өткен жылы Қасым-Жомарт Тоқаев оқу сауаттылығының деңгейін арттыру қажеттігіне назар аударды, деп ҚР Премьер-Министрінің ресми порталы хабарлаған еді. Президент бұл істе жаңғырту мен цифрландыруды қажет ететін кітапханалар маңызды рөл атқаруы тиіс екенін атап өткен еді.
Ресми деректерге үңілетін болсақ соңғы 26 жылда елдегі кітапханалар саны екі есеге азайыпты — 7352-ден 3920-ға дейін. Бірақ соған қарамастан, адамдар кітапханаларға 1995 жылмен бірдей, тіпті 3,54% жиі барады. Бұдан білімнің қайнар көзі болған мекеннің адамзат үшін әлі күнге дейін маңызды рөл ойнайтынын көреміз.
Қорытындылай келе, қазіргі әлемдегі кітапханаларға деген сұраныс олардың дәстүрлі кітап сақтау рөлінен асып түсетінін атап өтеміз. Қоғам цифрлық дәуірдің қиындықтары мен мүмкіндіктеріне тап болған кезде, кітапханалар білімнің, қоғамдастықтың және демократияның таптырмас тіректеріне айналған. Келушілердің өзгеріп отыратын қажеттіліктеріне бейімделіп, жаңашылдық таныта отырып, кітапханалар 21 ғасырда динамикалық оқыту, мәдениет және әлеуметтік өзара әрекеттесу орталықтары ретінде өркендеуін жалғастыруда.
Пікір жоқ әзірше