Әдеби шығармалар адам санасына, жүрегіне әсер етіп, өмірге деген көзқарасын өзгертуге ықпал етеді. Әсіресе, терең ой, сезім және тағылымға толы туындылар оқырманның жан дүниесіне ерекше әсер қалдырады. Бұл мақалада қазақ және әлем әдебиетінің жауһарлары саналатын алты кітапқа тоқталамыз: “Гаухартас”, “Бақытсыз Жамал”, “Қамар сұлу”, “Мәңгілік бала бейне”, “Қарғын” және “Хайди”.
1.Дулат Исабековтың “Гаухартас” – қазақ әдебиетінің інжу-маржаны. Бұл повесте махаббаттың шынайылығы мен адамгершіліктің биік ұғымдары көрініс табады. Шығарма басты кейіпкердің Гаухар есімді қызға деген іңкәр сезімін суреттей отырып, дәстүрлі қазақ қоғамындағы махаббат пен тағдыр қақтығыстарын бейнелейді. Гаухардың тағдыры арқылы Дулат Исабековтың адам жанының терең иірімдерін ашады. Бұл туынды оқырманды сезімнің құндылығын түсінуге, өмірдегі шынайылықты бағалауға шақырады.
2.Міржақып Дулатұлы“Бақытсыз Жамал” – қазақ әдебиетіндегі алғашқы романдардың бірі. Міржақып Дулатұлы бұл шығармада қазақ қоғамындағы әйелдің теңсіздігін, ескі салт-дәстүрдің жастар тағдырына тигізген кері әсерін көрсетеді. Жамал – әділетсіздікке қарсы күресуші қайсар тұлға. Алайда оның қайғысы мен тағдыры оқырманды терең ойға жетелейді. Бұл шығарма еркіндік пен махаббат үшін күресудің маңыздылығын түсіндіреді және оқырманның әділеттілікке деген сенімін арттырады.
3.Сұлтанмахмұт Торайғыровтың “Қамар сұлу” романы – қазақ қыздарының тағдыры мен олардың бостандыққа ұмтылысын суреттейтін шығарма. Қамар – заманына қарамастан, еркіндік пен махаббатты аңсаған қайсар қыз. Шығармада қазақ қоғамының көлеңкелі жақтары – байлыққа құнығу, әйел теңсіздігі айқын бейнеленген. Бұл туынды оқырманды әділетсіздікке қарсы тұруға, шынайы өмірдің құндылығын түсінуге шақырады.
4.Роза Мұқанованың шығармасы “Мәңгілік бала бейне” – қазақ әдебиетіндегі философиялық және терең әлеуметтік туындылардың бірі. Шығарма Семей полигонының қасіретін көрген жас қыздың тағдырын баяндайды. Ол тек полигон құрбаны ғана емес, бүкіл халықтың қайғы-қасіретін бойына жинаған символ. Шығарма оқырманды атом сынақтарының сұмдығы мен оның адам тағдырына әсерін терең түсінуге жетелейді. Бұл туындыдан адамзат алдындағы моральдық жауапкершілікті ұғынуға болады.
5.“Қарғын” романы – 1970-80 жылдардағы қазақ қоғамының ішкі қайшылықтарын, жастардың арманы мен шындыққа деген көзқарасын бейнелейді. Шығарма кейіпкерлері арасындағы күрделі қарым-қатынастар, махаббат пен рухани ізденістер оқырманды баурап алады. Автор жастардың өмірден өз орнын іздеу жолындағы қиындықтарын, адамгершілік пен қоғамдағы құндылықтардың қайшылығын шынайы суреттеген. Бұл туынды адамның ішкі жан-дүниесін түсінуге және өмірлік шешімдер қабылдауға әсер етеді.
6.Швейцариялық жазушы Йоханна Спиридің “Хайди” атты романы – әлем әдебиетінің ең мейірімді және әсерлі шығармаларының бірі. Хайди есімді қыздың табиғатпен үйлесімді өмірі, адамдарға деген шексіз мейірімі оқырманның жүрегіне жылулық сыйлайды. Шығармада табиғаттың адам өміріндегі маңызы, қарапайымдылық пен жақсылықтың құдіреті бейнеленген. Бұл туынды мейірімділік пен адалдықтың адам өміріндегі рөлін терең түсінуге жетелейді.
Қорытынды
Бұл алты кітап – ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтарды дәріптейтін туындылар. Олар адам жанының тереңдігін ашып, өмірдегі шынайы сезімдер мен құндылықтарды тануға көмектеседі. Әрбір шығарма оқырманға ерекше әсер қалдырып, оның дүниетанымын кеңейтеді. Осы кітаптарды оқу арқылы біз тек әдебиеттен ләззат алып қана қоймай, өмірдің мәнін түсініп, рухани байимыз.

Совет Гүлім
11-сынып оқушысы