Өмір – адамның өз қолымен жазатын кітабы ма, әлде біз тек алдын ала жазылған сценарийдің кейіпкерлеріміз бе? Бұл сұрақ ғасырлар бойы талқыланып келеді. Біреулер адамның өмірі алдын ала белгіленген деп сенсе, енді біреулер бәрі өз қолымызда деп есептейді. Бірақ шын мәнінде, біз өз жолымызды өзіміз таңдаймыз ба, әлде тағдырдың жазғанынан аса алмаймыз ба?

“Жазмыштан озмыш жоқ” дейді халық. Егер бұл рас болса, онда біздің әрекеттеріміз бен таңдауларымыздың еш мағынасы жоқ па? Егер бәрі алдын ала белгіленген болса, онда еңбектенудің, армандаудың, күресудің қажеті қанша? Бұл ой адамды шарасыздыққа ұрындырады. Бірақ екінші жағынан, “Өзіңді өзің өзгерте алмасаң, ештеңені өзгерте алмайсың” деген де бар. Демек, біз өз қолымызбен тағдырымызды қалыптастыра аламыз ба?

Адам өмір жолында әртүрлі таңдау жасайды. Біреу білімге ұмтылады, енді біреу еріншектікке салынады, біреу күресуге дайын, ал біреу кезіккен қиындыққа мойынсұнып, тағдырға кінә артады. Егер тағдыр алдын ала жазылып қойған болса, онда бұл таңдау не үшін беріледі? Әлде бізге тек таңдау құқығы берілгенімен, оның нәтижесі баяғыда шешіліп қойған ба?

“Не ексең, соны орасың” деген сөз адам өмірінің өз қолында екенін меңзейді. Әрекетсіз ештеңе өзгермейді. Егер адам тағдыры тек жазылған сценарий болса, онда неге біреулер кедейліктен шығып, табысқа жетеді, ал біреулер өмірін құрдымға жібереді? Неге кейбір адамдар жігерімен тағдырын өзгертсе, енді біреулер жағдайға көндігеді? Бұл жерде таңдау еркі бары анық емес пе?

Дегенмен, кейде адам қанша тырысса да, өмір ойламаған бағытқа бұрылып кетеді. Мұндайда “Бәрі тағдыр” деп, өмірдің әділетсіздігіне көнуге тура келеді. Бірақ бұл шынымен тағдыр ма, әлде біздің өзіміздің қателіктеріміз бен әрекетіміздің салдары ма?

Өмір – бұл таза парақ па, әлде алдын ала жазылған кітап па? Бұл сұраққа әр адам өз жауабын табады. Бірақ бір нәрсе анық: әрекетсіздік ешкімді алға жылжытпайды, ал еңбек пен талпыныс адамның өмірін өзгерте алады. Сондықтан, өз тағдырымыздың авторы боламыз ба, әлде дайын сценарийді ойнап шығамыз ба – бұл өзімізге байланысты

Совет Гүлім
11-сынып оқушысы

Адам неғұрлым көп білсе, соғұрлым көбірек ойлап, уайымдай ма? Әлде бұл жай ғана кездейсоқтық па? Неге кейбір адамдар өмірді жеңіл қабылдап, кез келген жағдайға бей-жай қараса, ал басқалары үнемі терең ой үстінде жүреді? Бұл олардың ақыл деңгейіне байланысты болуы мүмкін бе?

“Ақылды адам – уайымшыл адам” деген түсінік бекерден-бекер айтылмаған. Себебі ақылды адамдар кез келген мәселені жан-жақты ойлап, оның салдары қандай болатынын алдын ала бағамдайды. Олардың санасы тек бүгінмен ғана шектелмей, болашаққа көз жүгіртеді. Олар кез келген жағдайдың түрлі қырларын көре алады, мүмкіндіктермен қатар қауіп-қатерді де түсінеді. “Көп білетіннің уайымы көп” деген мақал да осыны растайды.

Сонымен қатар, ақылды адамдар көбінесе идеалист болады. Олар әлемді, қоғамды, өз ортасын жақсартқысы келеді. Бірақ шындық олардың күткенінен басқаша болған кезде, көңілі қалып, мазасыздыққа беріледі. Олар әділетсіздікке, білімсіздікке, жауапсыздыққа бей-жай қарай алмайды. Мұның бәрі олардың ішкі күйзелісін күшейтеді.

Бірақ уайым әрдайым жаман нәрсе ме? Әлде ол адамның саналы өмір сүруінің бір белгісі ме? Шын мәнінде, уайым – әлсіздіктің емес, керісінше, терең ойдың, жауапкершіліктің және үлкен сананың көрінісі. Ақылды адам уайымға беріле бермей, оны дұрыс арнаға бұрып, шешім қабылдауға, өз өмірін жақсартуға пайдаланса, бұл оның жетістікке жетуіне септігін тигізеді. Демек, уайым – ақылды адамның серігі, бірақ оны жеңе білу – шынайы кемеңгерліктің белгісі.
Совет Гүлім
11-сынып оқушысы