Мақала авторы:
Каменова Нәзерке Ерғалиқызы
avonemak@icloud.com

Тақырыбы:
Түлектердің үлкен өмірге қадам басу жолдары қандай болады?

Жоғарғы оқу орнына түспеген түлек – ең табысты адам бола алады.

Бұл өмірде әр адамның жеке тағдыры жазылған. Әркім болашағын әртүрлі жолдармен құрау құқығына ие және ол үшін университет бітіру қажеттілігі жоқ. «Forbes.kz» қайнар көзінің дерегі бойынша 2021 жылдың санағымен 12,7 млн халықтың 3.7 млн ғана ЖОО бітірген болатын. Демек, қазіргі қоғамда жоғарғы білімсіз ақ, өмірде өз орнын табуға болады. Өзіміз ойланайықшы! Мектеп бітірген түлектерлің кейбіреулері жеке кәсіпкерлік ашып, бизнес құрады, кейбіреулері жұмыс істейді, кейбіреулері әскерге кетсе, қалғаны отау құрайтыны рас. Бұдан бөлек, әлемде түлектерге арналған арнайы «Gap year» бағдарламасы бар. Бұл жоба жасөспірімдердің оқу жолында үзіліс алуын қарастырады. Яғни, бір жыл ішінде жеке қабілеттіктерін бақылап, ары қарай күшті әрі әлсіз жақтарын саралау, профориентация арқылы болашақ өмірлік ісінді табу. Үзіліс алу-орынды және пайдалы. Люциус Анней Санека айтқандай, «Ғасырлап өмір сүр де, ғасырлап оқи біл!». Демек, күн көріс кезінде ақ әр атқан таңымыз біліп, көріп, оқып танылады.
Бұдан шығатын басты дәйек-университетке түсе алмай қалсақ та, әрекет еткен жағдайда ең табысты, ең бақытты тұлға атана аламыз!

Жыл өткен сайын адамзат қоғамның құрылымы мен сипатына сөзсіз әсер ететін қайталанбас өзгерістердің куәсі болуда. Болашаққа көз салу бізді алда қандай өзгерістер күтіп тұрғаны және олардың қоғамымызға қалай әсер ететіні туралы ойлануға мәжбүр етеді.

Болашақта қоғам дамуының маңызды аспектісі – техникалық прогресс. Жасанды интеллект, кибернетика, биотехнология және басқа да ғылым салаларының дамуымен күнделікті өмірімізде түбегейлі өзгерістер күтуге болады. Еңбекті автоматтандыру, робототехника мен ақылды басқару жүйелерінің дамуы еңбек нарығы мен қоғамның экономикалық құрылымының өзгеруіне әкеледі. Бұл жаңа жағдайларға бейімделу үшін білім беруді, оқытуды және әлеуметтік қорғауды қайта қарауды талап етеді.

Болашақта қоғамымыздың келбетін қалыптастыратын көптеген жаңа технологиялардың пайда болуын күтуге болады. Олар мыналарды қамтуы мүмкін:

1. **Кванттық есептеулер:** Кванттық компьютерлердің дамуы қазіргі заманғы компьютерлерге қарағанда үлкен көлемдегі деректерді әлдеқайда жылдам өңдеуге мүмкіндік береді. Бұл криптографияны, медициналық зерттеулерді және процестерді модельдеуді қоса алғанда, жоғары есептеу қуатын қажет ететін тапсырмаларға көзқарасты өзгертеді.

2. **Нанотехнология:** Молекулярлық және атомдық деңгейде материалдар мен құрылғыларды жасау энергетика, медицина және өндіріс сияқты әртүрлі салаларда тиімдірек және экологиялық таза технологияларды дамытуға мүмкіндік береді.

3. **Жасанды интеллект:** Жасанды интеллектті одан әрі дамыту автономды машиналарды, робототехниканы, медициналық диагностиканы және білім беруді қоса алғанда, кең ауқымды тапсырмаларды орындауға қабілетті ақылды жүйелерді құруға әкеледі.

4. **Биотехнология:** Гендік терапия, тіндік инженерия және биоинформатикадағы жетістіктер ауруларды емдеудің жаңа әдістерін жасауға, дақылдарды тиімдірек етуге және азық-түлік өндірісін жақсартуға әкеледі.

5. **Ғарыштық технология:** Ғарыштық технологиялардың дамуы, соның ішінде коммерциялық ғарыштық ұшулар, басқа планеталардағы ресурстарды өндіру, жаңа спутниктер мен ғарыш станцияларын дамыту ғарышты зерттеу және Жердегі мәселелерді шешу үшін жаңа мүмкіндіктер ашады.

Осы және басқа да жаңа технологиялар қоғамның болашағын қалыптастырып, оның дамуы үшін жаңа мүмкіндіктер мен қиындықтар туғызады.

Қоғамның болашақ дамуының тағы бір маңызды аспектісі экологиялық тұрақтылық болып табылады. Климаттың өзгеруі мен табиғи ресурстардың сарқылуы жағдайында біздің қоғам тұрақты дамуға және қоршаған ортаны сақтауға ұмтылуы керек. Бұл біздің тұтынушылық әдеттерімізді қайта қарауды, экологиялық таза технологияларды дамытуды және тиісті саясат шараларын талап етеді.

Сонымен қатар, болашақта қоғамның дамуы әлеуметтік-мәдени өзгерістермен байланысты болады. Жаһандану, көші-қон және мәдени алмасу әртүрлі қауымдастықтар арасындағы мәдени әртүрлілік пен түсіністіктің артуына әкеледі. Бұл әлеуметтік ұйымның және өзара әрекеттестіктің жаңа формаларын талап ететін жаңа құндылықтардың, сәйкестіктердің және өмір салтын қалыптастыруға әкелуі мүмкін.

Тұтастай алғанда, болашақта қоғамның дамуы технологиялық прогресс, экологиялық тұрақтылық және әлеуметтік-мәдени өзгерістердің үйлесімімен анықталады. Дегенмен, осы келешекте қоғамның барлық мүшелерінің әл-ауқатын қамтамасыз ету үшін ынтымақтастық, өзгерістерге бейімделу, инновациялар мен адами құндылықтар арасындағы тепе-теңдікті сақтау қабілетін дамыту үшін белсенді жұмыс істеу керек. Тек осылай ғана біз болашақтың сын-қатерлеріне төтеп бере алатын және оның барлық мүшелерінің бақытын қамтамасыз ететін қоғам құра аламыз.
Мөлдір Мандыбекқызы

Соңғы онжылдықтарда ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТ (AI) 21 ғасырдың ең көп талқыланатын және перспективалы технологияларының біріне айналды. Біз ғылым мен ақпараттық технологияның бұл саласы бизнес үшін де, жалпы қоғам үшін де орасан зор әлеуетке ие екенін көріп отырмыз.

Соңғы жылдары жасанды интеллект әртүрлі салаларда айтарлықтай жетістіктерге жетті. Жасанды интеллекттің дамуына үлкен үлесті компьютерлерге үлкен көлемдегі деректерді талдауға және құнды ақпаратты алуға мүмкіндік беретін машиналық оқыту алгоритмдері мен нейрондық желілер қосты. Бұл әсіресе үрдістерді болжау, процестерді оңтайландыру және шешімдердің сапасын жақсарту үшін пайдалы.

Дегенмен, жасанды интеллект қоғамда белгілі бір алаңдаушылық пен пікірталас тудырады. Адам еңбегін автоматтандырылған жүйелер алмастыруы мүмкін, бұл жұмыс орындарының қысқаруына және әлеуметтік мәселелерге әкелуі мүмкін деген алаңдаушылық бар. Күрделі моральдық шешімдерді қажет ететін салаларда AI-ны қолдануы этикалық мәселелері пайда болуы мүмкін.

Жалпы, 21 ғасырдағы жасанды интеллект өмір мен іскерлік белсенділіктің әртүрлі салаларын дамытуға ықпал ететін қуатты құрал болып табылады. Дегенмен, оны қолданудың әлеуметтік, этикалық және экономикалық аспектілерін де ескеру маңызды. Жасанды интеллектіні дамыту адам мен машина арасындағы үйлесімді одақ құруға бағытталуы керек, бұл біздің прогрессімізге және бүкіл қоғамның әл-ауқатына ықпал етеді. Бұл тәсіл арқылы жасанды интеллект біздің болашағымызда өз орнын табатыны сөзсіз.

Күнделікті өмірде, теледидарда, радиода «Экология өзгеріп жатыр, экологиялық жүйе бұзылды...» деген сөздер қаншалықты жиі естіледі? Экология дегеніміз не?

Иә, біз оны жиі байқамай, түсінбей жатсақ та, біз онымен тығыз байланыстамыз. Бастапқыда адамның және өндірістік факторлардың әрекеті соншалықты жаппай және агрессивті болмаған кезде, адам және бүкіл өсімдіктер мен жануарлар дүниесі біртұтас, үйлесімді жүйе болды. Өз өмірін жақсартуға тырысқан адам, қалыптасқан құрылымға байқаусызда кедергі келтірді. Жасанды экожүйелер пайда болды, олар миллиондаған жылдар бойы қалыптасқан табиғат заңдарына қайшы келе бастады.

«Табиғатты жеңеміз» ұраны басым болғанымен, Еуропаның көп бөлігін қамтитын ормандар жоқ, тропикалық ормандар бұрынғы күйде емес. Адамзат көмірді, мұнайды, газды және басқа да пайдалы қазбаларды игеру мен пайдаланудан дами бастады. Ғасырлар бойы жер қойнауында жинақталғанның бәрі тез қазылып, өртеніп, өңделуде. Тазаланбаған қалдықтардың көп мөлшері атмосфераға шығарылып, ауаны, өзендерді, теңіздерді ластап жатыр.

Адамзаттың алдында қауіпті мәселе тұр: қоршаған ортаның өзгеруі халықтың денсаулығына қалай әсер етеді және қандай балалар дүниеге келеді? Қарапайым отбасының шежіресін жай ғана бақылай отырып, біздің ата-бабаларымыздың физикалық денсаулығына қатысты еш күмән болмайды.

Табиғат адамнан күшті және ол қарсылық көрсетуде — кенеттен климаттың өзгеруі, су тасқыны немесе құрғақшылық, дауылдар, қалаларды түтін басып жатуы. Экологиялық жағдайды қорғауға бағытталған бірқатар қозғалыстар бар. Бүгіннің өзінде қанша экологтар баршамызды болашақтағы мәселеге дайындауда. Бір қоқысты сұраптаудың өзі қанша көмек әкеледі.

Тоқтап ойланатын кез келді.